Jaka jest tradycja świętego Mikołaja w Polsce i na świecie?

Według tradycji chrześcijańskiej św. Mikołaj był biskupem Miry – krainy znajdującej się na terenie obecnej Turcji. Był on pierwowzorem postaci rozdającej prezenty dzieciom. Jedna z legend głosi, iż pewien człowiek popadł w bankructwo i postanowił oddać swoje córki do domu publicznego. Aby je przed tym uchronić, Mikołaj miał wrzucić w nocy przez komin trzy sakwy monet, które rozsypały się do pończoch i trzewików suszących się przy kominku.

Mikołajki obchodzone są 6 grudnia (nie wiadomo, czy jest to dzień jego śmierci). W wigilię tego dnia dorośli wkładają dzieciom prezenty pod poduszkę.

W całej Polsce utarło się, że to w nocy z 5 na 6 grudnia Mikołaj odwiedza najmłodszych. Mikołajkowe tradycje różnią się jednak znacznie w wielu regionach kraju. Według ludowych tradycji święty Mikołaj jest patronem pasterzy i bydła, które chroni przed wilkami. Dlatego właśnie 6 grudnia pasterze składali mu specjalne ofiary w postaci wieńców z lnu i konopi, kładąc na nich jaja kurze i gęsie. Tego dnia prowadzono też na plebanię owce i baranki.

Zwyczaj odwiedzania domów przez Mikołaja był znany w niektórych regionach Polski już w XIX wieku. Święty odwiedzał domy razem z aniołkiem i rogatym diabłem, przepytywał dzieci z pacierza i pytał rodziców o ich zachowanie. Grzecznym wręczał łakocie, tym złym dawał rózgi. Obecnie coraz bardziej popularne jest także wręczanie sobie wzajemnie prezentów w grupach rówieśniczych m.in. w szkołach.

 

Mikołaj kontra Gwiazdor.

Zanika tradycja naszego polskiego Gwiazdora. Dziś występuje on tylko na Kaszubach i w województwie opolskim. Na Dolnym Śląsku coraz częściej używa się już jednak imienia św. Mikołaja. Nazwa Gwiazdor stosowana jest w niektórych miejscowościach, ale i tam ten zwyczaj zanika.

Mikołaj w Poznaniu.

Inna legenda głosi, że rano 6 grudnia zagląda on przez szybę i gdy zobaczy wyczyszczone buty zostawia domownikom prezenty. Jeśli jednak buty będą brudne lub nie będzie ich w ogóle, zostawi on zgniłą pyrę, czyli po poznańsku zgniłego ziemniaka. Obecnie jest on również utożsamiany z Bożym Narodzeniem, podczas którego przebrany za Mikołaja mężczyzna rozdaje upominki najmłodszym.

Mikołajki na Śląsku Cieszyńskim.

Polskie, dawne tradycje zachowały się jeszcze na Śląsku Cieszyńskim, gdzie 6 grudnia po wsiach chodzą przebierańcy-Mikołaje. Mówi się o nich również „Mikołaje Beskidzcy”. Przebierańcy dzielą się na dwie grupy: Białych i Czarnych. Biali są dobrzy, Czarni – źli. Ci ostatni to diabły, Cyganie i niedźwiedzie – tak są przebrani.

Św. Mikołaj z brodą.

Św. Mikołaj pojawi się zapewne dzisiaj w wielu wrocławskich domach. Przebieranie się za św. Mikołaja to stosunkowo nowy zwyczaj, kultywowany w tradycji nie tylko polskiej, ale również w innych państwach europejskich.

 

Mikołajki na świecie.

Amerykański wizerunek.

Biskupa z Miry zazwyczaj przedstawiano w stroju biskupim, z workiem prezentów dla grzecznych dzieci w jednej ręce oraz rózgami dla niegrzecznych w drugiej. Ten wizerunek amerykański koncern produkujący jeden z najpopularniejszych na świecie napojów uznał za zbyt poważny, dlatego w roku 1930 poprosił amerykańskiego artystę Freda Mizena o zaprojektowanie nowego image’u postaci. Obecnie Mikołaj to starszy, grubszy mężczyzna ubrany w czerwony kostium i z charakterystyczną czerwoną czapką z białym pomponem. I tak właśnie dzisiaj wyobrażają sobie św. Mikołaja dzieci.

Dzięki Amerykanom taki wizerunek świętego z workiem prezentów funkcjonuje niemal na całym świecie. Jednak w wielu krajach krzewione są własne tradycje rozdawania prezentów dzieciom.

Mikołaj w Holandii.

W Holandii najmłodszych obdarowuje Sinterklass (fonetycznie przypomina Santa Claus), który przypływa 5 grudnia na statku z Hiszpanii. Tradycyjnymi prezentami tego dnia są czekoladowe litery. Każda osoba otrzymuje wtedy pierwszą literę swojego imienia. Pomocnikiem Sinterklassa jest Zwarte Piet.

– On jest czarny, ale nie ma to nic wspólnego z niewolnictwem. Jest po prostu brudny od sadzy w kominie, ponieważ właśnie w ten sposób dostarcza dzieciom prezenty do ich bucików – śmieje się Goncha Ozbay.

Mikołaj po włosku.

Inne zwyczaje panują we Włoszech, gdzie prezenty w święto Trzech Króli wręcza im wiedźma Befana. Wyobrażana jest ona jako staruszka z zakrzywionym nosem ubrana w stare, brudne szaty. Czarownica lata na miotle i wchodzi do domów przez komin. Dzieci, które chcą zyskać jej przychylność powinny zostawić jej mandarynki lub kieliszek wina. Jeśli dzieci są niegrzeczne, Befana wkłada im do skarpet czosnek lub węgiel. Według legendy wiedźma miała spotkać Trzech Króli udających się do Jezusa. Befana jednak zgubiła się i od tej pory lata na miotle zostawiając w domach prezenty, na wypadek, gdyby w jednym z nich znajdował się Jezus.

Św. Mikołaj za naszą wschodnią granicą.

Z kolei dzieci rosyjskie otrzymują podarki w Nowy Rok. Obdarowuje je Dziadek Mróz, często mylony ze Świętym Mikołajem. Jego żoną jest Starucha Zima. Ma na sobie futrzaną czapkę uszankę, długi do pięt kożuch, który może być błękitny lub srebrny, a do tego przepasany sznurem. Podpiera się kosturem. Rosyjskie dzieci wyobrażają go sobie jako wysokiego, starszego, ale również silnego i pełen wigoru mężczyznę z długą do ziemi brodą. Dziadek Mróz wchodzi do domów dzieci drzwiami, a nie przez komin. Często towarzyszy mu wnuczka, Snieguriczka.

Jak widać na całym świecie poza kultem tłuściutkiego brodacza w czerwonym kubraczku, który podróżuje saniami zaprzężonymi w renifery, istnieją regionalne tradycje związane z obdarowywaniem dzieci. Nie  jest ważne, kto prezenty daje, ale ważne są same podarki, które mają sprawić radość innym.

10 ciekawostek na temat Mikołaja.

1. Święty Mikołaj ma 31 godzin aby dostarczyć prezenty dzieciom na całym świecie ze względu na różnice stref czasowych.
2. Oryginalny Święty Mikołaj był biskupem Miry w Anatolii (dzisiejszej Turcji), żył około 270 roku n.e. i podobno potajemnie rozdawał prezenty potrzebującym.
3. Strój Świętego Mikołaja pierwotnie był zielony. Dopiero później na obrazkach i w świątecznej reklamie Coca-Coli Mikołaj pojawił się w stroju czerwonym.
4. 4. Święty Mikołaj ma różne nazwy na całym świecie, m.in.: św Nick, Father Christmas, Black Peter, Kris Kringle, Pere Noel, La Befana czy Sinterklaas.
5. W Kanadzie Święty Mikołaj ma własny kod pocztowy: HOH OHO.
6. Mikołaj ma w sumie dziewięć reniferów: Kometek, Amorek, Błyskawiczny, Fircyk, Pyszałek, Tancerz, Złośnik, Profesorek oraz najpopularniejszy – Rudolf czerwononosy, który dołączył do zespołu w 1939 roku.
7. Mikołaj był kawalerem, aż do 1849 roku, kiedy jego żona pojawiła się w opowiadaniu „Legenda Bożonarodzeniowa” Jamesa Reesa.
8. Coca-Cola jako pierwsza użyła wizerunku Mikołaja w celach reklamowych na początku lat 30.
9. W celu dostarczenia wszystkich prezentów na czas, Mikołaj musi podróżować 10 703 437,5 km/h. W końcu ma do przebycia około 510 000 000km.
10. Mikołaje w centrach handlowych mają 123 lata tradycji. Wszystko zaczęło się w 1890 roku, gdy biznesmen James Edgar postanowił przebrać się za Mikołaja w jednym ze sklepów w stanie Massachusetts, jako narzędzie marketingowe.