Polscy nobliści – nazwiska, dokonania.

Wśród osób wyróżnionych Nagrodą Nobla było kilkoro Polaków i osób polskiej narodowości.

 

Polscy laureaci Nagrody Nobla.

Maria Skłodowska-Curie – nagrodzona dwukrotnie. W 1903 otrzymała nagrodę w dziedzinie fizyki za badania nad promieniotwórczością. W 1911 roku otrzymała z kolei nagrodę za odkrycie dwóch pierwiastków – radu i polonu. Maria urodziła się w Królestwie Polskim, jednak wyjechała do Paryża w 1891 roku, aby studiować na Sorbonie. Była pionierem radiochemii, dokonała rozwinięcia teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów, odkryła nowe pierwiastki oraz z jej inicjatywy podjęto badania nad leczeniem raka za pomoca promieniotwórczości. Jest jedną z czterech osób, które otrzymały nagrodę dwukrotnie i jedna z dwóch osób, które otrzymały nagrodę w dwóch, różnych dziedzinach. Była pierwszą kobietą z tytułem profesora, wykładającą na paryskiej Sorbonie.

 

Henryk Sienkiewicz – nagrodzony w dziedzinie literatury w roku 1905 za całokształt twórczości. Urodził się i wychował w Królestwie Kongresowym, gdzie  tworzył nowele i powieści. Był także publicystą. Pisał „ku pokrzepieniu serc” Polaków podporządkowanym wrogim państwom zaborczym oraz tych, którzy w obawie przed prześladowaniem, opuścicli kraj ojczysty. Był jednym z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX wieku. Z pośród najważniejszych jego dzieł wymienić należy: Szkice węglem, Janko Muzykant, Za chlebem, Latarnik, Ta trzecia, Trylogia, Rodzina Połanieckich, Quovadis, Krzyżacy, W pustyni i w puszczy, Listy z podróży do Ameryki. Henryk Sienkiewicz zmarł w Szwajcarii na serce w 1916 roku.

 

Władysław Reymont – nagrodzony w roku 1924 w dziedzinie literatury za czterotomową powieść „Chłopi”. Reymont urodził się na terenie Królestwa Polskiego w 1867 roku a zmarł w Warszawie w 1925 roku, już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Tworzył w języku polskim. Do grona najważniejszych jego dzieł, oprócz „Chłopów”, zalicza się: Ziemię obiecaną, Komediantkę, Marzyciela, Wampira, Pielgrzymkę do Jasnej Góry.

 

Czesław Miłosz – urodził się w 1911 roku w guberni kowieńskiej. W Polsce żył i tworzył przez 40 lat, następnie wyemigrował, po czym w latach 90-tych wrócił do kraju i pozostał tu do śmierci w roku 2004. Czesław Miłosz został nagrodzony w 1980 roku w dziedzinie literatury, za całokształt swej twórczości. A twórczość miał niezwykle bogatą, bo obejmującą poezję, prozę, eseje, teksty historyczne i dyplomatyczne. Wśród jego najważniejszych dzieł znajdują się: Poemat o czasie zastygłym, Trzy zimy, Ocalenie, Traktat poetycki, Miasto bez imienia, Nieobjęta ziemia, Kroniki, Orfeusz i Eurydyka, Zniewolony umysł, Człowiek wśród skorpionów, Ogród nauk, Szukanie ojczyzny, Traktat o życiu, Dolina Issy, Zdobycie władzy, Góry Parnasu, Czesława Miłosza portret przekorny i wiele, wiele innych. Czesław Miłosz to jeden z najbardziej zasłużonych dla polskiej literatury twórców, wielokrotnie nagradzany i odznaczany.

 

Lech Wałęsa – współtwórca NSZZ „Solidarność”, prezydent polski w latach 1990-1995. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 roku. Urodził się w Popowie w 1943 roku, Był czołowym opozycjonistą okresu walki z władzą komunistyczną , aresztowany i internowany przez władze PRL w czasie stanu wojennego, represjonowany za działalność w związkach zawodowych. Był jedna z kluczowych postaci obrad „okrągłego stołu”, które doprowadziły do częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, a w efekcie do upadku komunizmu w Polsce. Lech Wałęsa został w 1981 roku, przez tygodnik „Time” uznany Człowiekiem Roku oraz trafił na listę 100 najważniejszych ludzi stulecia w roku 1999. Za swą działalność na rzecz wolnościzostał wielokrotnie odznaczony min. amerykańskim Prezydenckim Medalem Wolności, brytyjskim Krzyżem Wielkim Orderu Łaźni, Medalem UNESCO i wieloma innymi. Posiada tytuł doctora honoris causa wielu światowych uniwersytetów. Został także uhonorowany w filmach fabularnych, które opowiadają o jego życiu w czasach opozycyjnych.

 

Józef Rotblat – urodzony na terenie Królestwa Polskiego w 1908 roku, polski Żyd. Przed wybuchem II wojny światowej wyemigrował do Wielkiej Brytanii. Otrzymał w 1995 roku Pokojową Nagrodę Nobla. Był założycielem i liderem ruchu naukowego Pugwash na rzecz rozbrojenia i pokoju. w lutym 1944 roku brał udział w Projekcie Manhattan, lecz przerażony konsekwencjami uzycia bomby atomowej, wycofał się z projektu. W okresie „zimnej wojny” był głównym krytykiem tzw. polityki odstraszającej militarnie za pomocą posiadania broni nuklearnej. Działał na rzecz rozbrojenia i przekonywał, że broń masowej zagłady zagraża istnieniu ludzkości. Dokładnie w 50 rocznicę zrzucenia bomby na Hiroszime przez Amerykanów, Rotblat i cały ruch Pugwash został uhonorowany Nagrodą Nobla.

 

Wisława Szymborska – urodziła się w 1923 roku, tworzyła w języku polskim, została nagrodzona w 1996 roku w dziedzinie literatury. Była poetką, eseistką, krytykiem literackim, tłumaczem, felietonistką, członkiem-załozycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, damą Orderu Orła Białego, członkiem honorowym Amerykańskiej Akademii sztuki i Literatury. Była wielokrotnie nagradzana min. Orderem Orła Białego, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodą Hardera, tytułem doctora honoris causa Uniwersytetu w Poznaniu, tytułem Człowieka Roku tygodnika „Wprost”, Dziecięcą Nagrodą Serca itp. Do jej najważniejszych dzieł zaliczamy: Dlatego żyjemy, Wołanie do Yeti, Sól, Koniec i początek, Wystraczy, Widok z ziarenkiem piasku, Sto wierszy – sto pociech, Miłość szczęśliwa i inne wiersze, Milczenie roślin. O Szymborskiej powstało wiele publikacji a na podstawie wierszy napisano kilka piosenek, które stały się kultowe np. Nic dwa razy zespołu Manaam.

 

Olga Tokarczuk – została nagrodzona za „wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją prezentuje przekraczanie granic jako formę życia“.

Literacko debiutowała w 1979 roku w piśmie „Na przełaj“, w którym pod pseudonimem Natasza Borodin ukazały się jej pierwsze opowiadania. Jej debiut powieściowy to z kolei wydana w 1993 roku „Podróż ludzi Księgi“, dwa lata później ukazała się jej kolejna książka – „E.E.“. Ogromny sukces przyniosła trzecia powieść Tokarczuk pt. „Prawiek i inne czasy“ (1996), za którą pisarka w 1997 roku otrzymała Paszport „Polityki“. W tym samym, 1997 roku otrzymała nagrodę Fundacji im. Kościelskich. Rok później w księgarniach pojawił się „Dom dzienny, dom nocny“ – książka zainspirowana historią okolicy, gdzie pisarka mieszkała – Sudetami i wsią Nowa Ruda.

Inne książki Tokarczuk to m.in. „Gra na wielu bębenkach“ (2001), esej „Lalka i perła“ (2000), „Ostatnie historie“ (2003), „Prowadź swój pług przez kości umarłych“ (2009) – nominowana do nagrody Bookera 2019 – czy „Księgi Jakubowe“ (2014), wyróżnione Nagrodą Literacką Nike. Za powieść „Bieguni“ (2008) także otrzymała Nagrodę Nike, a także Międzynarodową Nagrodą Bookera (najważniejszą brytyjską nagrodą literacką), była też nominowana do amerykańskiej National Book Award.

Tokarczuk jest jedną z najbardziej cenionych na świecie i najczęściej nagradzanych polskich pisarek. Jej książki zostały przetłumaczone na ponad dwadzieścia języków.

Ostatnio wydana książka Tokarczuk to zbiór „Opowiadania bizarne“ z 2018 roku. Kolejną ma być saga rozgrywająca się na Dolnym Śląsku, panorama historyczna o epickim zakroju na miarę wcześniejszych „Ksiąg Jakubowych“.

 

Nobla opublikował obszerny wywiad z Tokarczuk, w którym pisarka opowiada o sytuacji politycznej w Polsce oraz wielokulturowej historii kraju.

 

REKLAMA

 

Nobel dla Tokarczuk „wisiał w powietrzu“ już od paru lat, pisarka otrzymała już kilka prestiżowych międzynarodowych nagród literackich, z których najważniejszą była jak dotąd The Man Booker International Prize 2018 za powieść „Bieguni” (Flights).

 

Nobliści pochodzenia polskiego lub urodzeni na ziemiach polskich:

Albert Michelson  nagrodzony w 1907 roku w dziedzinie fizyki

Isidor Isaac Rabi nagrodzony w 1944 roku w dziedzinie fizyki

Tadeusz Reichstein nagrodzony w 1950 roku w dziedzinie medycyna/fizjologia.

Andrew Schally nagrodzony w 1977 roku w dziedzinie medycyna/fizjologia.

Manachem begin nagrodzony w 1978 roku Pokojową Nagrodą Nobla.

Isaac Bashevis Singer nagrodzony  1978 roku w dziedzinie literatury.

Roald Hoffmann nagrodzony w 1981 roku w dziedzinie chemii.

Georges Charpak nagrodzony w 1992 roku w dziedzinie fizyki.

Szimon Peres nagrodzony w 1994 roku Pokojową Nagrodą Nobla.

Leonid Hurwicz nagrodzony w 2007 roku w dziedzinie ekonomii.