Uzależnienie – rodzaje uzależnień, leczenie, rokowania.

W dzisiejszych czasach uzależnieniem oraz zachowaniem nałogowym może być prawie wszystko. Do najczęstszych uzależnień należą: alkoholizm, nikotynizm, pracoholizm, narkomania, lekomania, pracoholizm, seksoholizm, hazard czy zaburzenia odżywiania. Uzależnienia mają destrukcyjny wpływ na życie człowieka. Wyzwolić się od nałogu jest bardzo trudno, choć istnieje wiele sposobów na wyleczenie się z nich. Powszechna jest psychoterapia, ale stosowane jest również odtruwanie organizmu czy leczenie farmakologiczne.

 

 

Uzależnienie – co to jest?

Zgodnie z definicją Komitetu Ekspertów WHO z 1969 roku: uzależnienie (drug dependence) jest to stan psychiczny, a niekiedy także fizyczny, wynikający z interakcji pomiędzy organizmem a środkiem uzależniającym, charakteryzujący się zmianą zachowania oraz innymi reakcjami, do których należy konieczność zażywania tego środka, w sposób ciągły lub okresowy, w celu doznania jego wpływu na psychikę, a niekiedy także po to, aby uniknąć przykrych objawów wynikających z jego braku.

Tolerancja może wystąpić równocześnie. Osoba może być uzależniona od więcej niż jednego środka.

Do kryteriów diagnostycznych uzależnienia wg ICD-10 (Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób) zaliczane są następujące objawy i zachowania:

• silne pragnie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania,
• trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem substancji – rozpoczęcia jej przyjmowania, zakończenia lub ilości,
• fizjologiczne objawy odstawienia, występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości przyjmowanej substancji, w postaci charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego, albo używanie tej samej lub podobnie działającej substancji w celu zmniejszenia nasilenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych,
• stwierdzenie tolerancji,
• narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań,
• zwiększona ilość czasu poświęconego na zdobywanie lub przyjmowanie substancji, albo na odwracanie następstw jej działania,
• przyjmowanie substancji mimo dowodów i wiedzy o jej szkodliwych następstwach somatycznych, psychicznych i społecznych.

Wyróżnia się trzy kluczowe rodzaje uzależnień: psychiczne, fizyczne oraz społeczne. W ostatnim czasie mówi się również o uzależnieniu behawioralnym, czyli uzależnieniu od czynności.

 

1. Uzależnienie psychiczne – polega na tym, że zażywane substancje uzależniające powodują silne, szybkie gratyfikacje emocjonalne. Uzależnienie tego typu powstaje na skutek interakcji pomiędzy zażywaną substancją, osobą ją zażywającą i kontekstem, w jakim ta interakcja zachodzi.

 

1. Uzależnienie fizyczne (fizjologiczne) – wynika z wpływu środka na procesy metaboliczne organizmu. Manifestacją uzależnienia fizycznego jest wystąpienie objawów abstynencyjnych, występujących po przerwaniu stanu intoksykacji. Kliniczny obraz tych objawów jest zależny od rodzaju środka, okresu jego używania, dawki oraz zmiennych psychologicznych takich jak oczekiwania jednostki. Nie wszystkie środki wywołują uzależnienie fizyczne, natomiast środki je wywołujące mają różną zdolność do (fizycznego) uzależniania organizmu.

 

Wówczas, kiedy dochodzi do uzależnienia fizycznego, może objawiać się ono zarówno, objawami fizycznymi jak i psychicznymi. Objawy te występują z powodu zmian w mózgu i ośrodkowym układzie nerwowym, które są wynikiem przewlekłego nadużywania danej substancji. Jeżeli dojdzie do fizycznego uzależnienia, mogą pojawić się następujące objawy:

• utrata pamięci,
• wahania nastroju,
• depresja,
• drażliwość,
• bóle głowy,
• drgawki,
• nudności,
• wymioty,
• dezorientacja,
• duszność,
• suchość w ustach,
• rozszerzone źrenice,
• uczucie bólu,
• zmiany częstości tętna,
• zmiany ciśnienia krwi.

Uzależnienie społeczne związane jest z chęcią przynależności jednostek do grup społecznych, które uważają zażywanie substancji psychoaktywnych za normę obyczajową i element je integrujący. Takie zachowania są charakterystyczne głównie dla grup subkulturowych i nieformalnych grup rówieśniczych. Spotykamy je także w grupach przestępczych o charakterze zorganizowanym.

 

• Uzależnienie behawioralne – jest to uzależnienie od wykonywania danej czynności, bądź też od danych popędów. Do uzależnień behawioralnych zalicza się głównie, uzależnienie od:
• gier komputerowych,
• internetu,
• hazardu,
• jedzenia,
• zakupów,
• pracy,
• telefonu komórkowego,
• seksu,
• kart płatniczych,
• środków masowego przekazu.

Jakie są rodzaje uzależnień?

Wbrew pozorom można się uzależnić od wielu rzeczy i z różnych powodów. Pierwszą grupą są nałogi związane substancjami, które powodują uzależnienie. Należą do nich: nikotyna, alkohol etylowy, a także opioidy, czyli morfina czy heroina, barbiturany w postaci leków nasennych oraz niektóre steroidy i leki psychotropowe.

 

Uzależnieniem są również zachowania, czynności, nad którymi osoba nie potrafi zapanować. W tej grupie znajdziemy: hazard, pracę, zakupy, korzystanie z Internetu oraz granie w gry komputerowe, telewizję, jedzenie, uzależnienie seksualne.

W chwili obecnej, w wyniku postępu cywilizacji i rozwoju technologicznego obserwuje się rozwój coraz nowszych uzależnień. Oto niektóre z nich:

• Uzależnienie od fast foodów – jest to forma uzależnienia od jedzenia, zwłaszcza od jedzenia „śmieciowego”. Produkty te zawierają ogromne ilości cukru, który to powoduje uzależnienie – schemat działania jest przybliżony do uzależnienia od narkotyków. Głównymi objawami tej formy uzależnienia są: przejadanie się, ciągłe myślenie o niezdrowym jedzeniu, sięganie po jedzenie pomimo braku uczucia głodu, jedzenie w celu rozładowania napięcia,

 

• Uzależnienie od miłości – według badań opublikowanych w czasopiśmie Journal of Neurophysiology cykl emocji wywoływanych przez miłość – przerzut między ekstazą a desperacją lub tęsknota i szkodliwe działania podejmowane w imię utraty miłości – wyraźnie przypominają emocje, które łączymy z „konwencjonalnymi” uzależnieniami.

 

• Uzależnienie od chirurgii plastycznej – uzależnienie od chirurgii plastycznej ( głównie od stosowania botoksu) jest spowodowane nieakceptowaniem siebie i dążeniem do uzyskania idealnego względem siebie wyglądu. Zarówno mężczyźni jak i kobiety, którzy kompulsywnie idą „pod nóż”, mają obsesję na punkcie modyfikacji ciała. Co więcej, istnieje niewiele przepisów prawno – medycznych ograniczających liczbę zabiegów chirurgii plastycznej. Uzależnieni mogą zostać poddani 100 operacjom i to nigdy nie będzie wystarczające … tak jak uzależniony nigdy nie dostanie wystarczającej ilości narkotyków,

 

• Uzależnienie od zakupów (zakupoholizm) – uzależnienie od zakupów charakteryzuje się nadmiernym spędzaniem czasu i wydawaniem każdych pieniędzy na zakupy. Ponadto, pojawiają się kłamstwa odnoszące się do ilości wydawanych pieniędzy i zakupów oraz ich ukrywanie,

Uzależnieni od zakupów odczuwają silną euforię związaną z kupowaniem nowych, kolejnych rzeczy. Jest to podobne do sytuacji, gdy osoba mająca problem z nadużywaniem substancji używa danego narkotyku z wyboru. Zakupoholizm wywołuje także poczucie bezradności, pustki, gniewu, depresji oraz pilną potrzebę ustanowienia poczucia kontroli. Kiedy jesteś uzależniony od zakupów, kupujesz niepoważne rzeczy i później czujesz się wyjątkowo winny.

 

• Uzależnienie od gier komputerowych – ta forma uzależnienia dotyka głównie młode osoby, które nie mają w jaki sposób spożytkować swojego wolnego czasu. Główne objawy to: spędzanie wielogodzinnego czasu na grze komputerowej oraz okłamywanie najbliższych co do jego ilości, zaniedbywanie obowiązków, poświęcenie się wyłącznie grze, obsesyjne myślenie o grze, rozdrażnienie i gniew w przypadku braku dostępu do gry,

 

• Uzależnienie od smartfonów (fonoholizm) – czyli uzależnienie od telefonu komórkowego, rodzi się wówczas, gdy więź, jaka łączy użytkownika z urządzeniem, znacznie wykracza poza zwyczajne zainteresowanie. Główne objawy to: nierozstawanie się z telefonem chociaż na chwilę, objawy paniki, wówczas gdy telefon przestanie działać, bądź gdy się gdzieś go zostawi, telefon staje się pośrednikiem i narzędziem w codziennych kontaktach z innymi osobami, media społecznościowe zastępują realny kontakt twarzą w twarz, odczuwanie wewnętrznego przymusu nieustannego kontaktowania się z kimś za pomocą telefonu, bardzo częste pisanie wiadomości – nawet tych nieistotnych, błahych – na komunikatorach internetowych.

 

• Uzależnienie od ćwiczeń – wykonywanie rygorystycznych ćwiczeń jest jednym z najlepszych sposobów uwalniania przez mózg endorfin – tych samych substancji neurochemicznych uwalnianych przez narkotyki i alkohol. Powstałe w ten sposób wzmocnienie endorfin sprawia, że ​​czujesz się jak na szczycie świata – określane również jako, szczyt biegacza.

 

• Uzależnienie od mediów społecznościowych – uzależnienie od Facebooka czy też uzależnienie od Instagrama staje się groźne, gdy symptomy ewidentnie wskazują na uzależnienie behawioralne, m.in:

– brak apetytu, brak snu,

– utrata kontroli nad czasem spędzanym w Internecie,

– uczucie braku, niepokoju, rozdrażnienia i pustki, gdy korzystanie z Internetu staje się niemożliwe,

– brak czasu dla rodziny i znajomych oraz zaniedbywanie obowiązków,

– uczucie rozczarowania, gniewu, gdy publikowane treści nie zyskują popularności wśród znajomych/obserwatorów.

Wyróżnia się również:

• tanoreksję (uzależnienie od opalania się, przede wszystkim w solarium),
• ortoreksję (nadmierna koncentracja na zdrowym jedzeniu),
• bigoreksję (przesadna dbałość o własną sylwetkę, poprzez podejmowanie ćwiczeń fizycznych, wysokobiałkową dietę, stosowanie sterydów anabolicznych),
• alkoreksję (zastępowanie jedzenia alkoholem w celu utrzymania szczupłej sylwetki).

 

Leczenie uzależnień.

Leczenie uzależnień to trudna kwestia. Każdy z nas jest inny i potrzebuje różnych bodźców. W związku z tym nie ma uniwersalnej metody leczenia uzależnień. Często stosowana jest wcześniej wspomniana terapia. Jednak wszystko zależy od tego, czy osoba uzależniona chce naprawić i zmienić swoje życie.

Dlatego pierwszym krokiem do próby wyleczenia się, jest przyznanie się przed samym sobą, że ma się problem i chce się to zmienić. Jest to bardzo ważne, ponieważ bez takiej postawy żadna metoda leczenie nie ma większego sensu. Jeśli chory zostanie zmuszony na przykład przez członka rodziny do chodzenia na terapię, a nie zrozumie swojego problemu, leczenie będzie miało charakter pozorny. Terapia to możliwość przywrócenia harmonii w życiu uzależnionego. Jednak trzeba być szczerym przed samym sobą i innymi, by mogło się to dokonać.

Po pierwsze granica jest bardzo cienka. Jeśli chcielibyśmy znać konkretną datę jej przekroczenia, moglibyśmy mieć z tym problem. O granicy możemy mówić, kiedy uzależnienie zaczyna nam szkodzić, a my tego nie widzimy.

Jak uświadomić sobie, że mamy problem?

Często jest tak, że nasze uzależnienie zauważają osoby, z którymi przebywamy. Jednak taka sytuacja może mieć kilka rozwiązań. Albo zlekceważymy uwagi innych, albo spróbujemy coś z tym zrobić. Zdarza się również, że sam uzależniony zauważa, że coś z nim nie tak. Może odczuwać sygnały płynące z wnętrza i wtedy postanawia poszukać pomocy.

 

Czy rodzina może jakoś pomóc?

Istnieje zasada tak zwanej twardej miłości. Polega ona na nie zamiataniu problemu pod dywan. Rodzina ma wspierać, ale nie udawać, że wszystko jest dobrze. Jeśli już dojdzie się do etapu leczenia, ważne jest, by cała rodzina poddała się terapii bądź chociaż edukacji. W takim przypadku szansa na wyzdrowienie osoby uzależnionej wzrasta dwukrotnie.

 

Czy z uzależnieniem można poradzić sobie samemu?

Osoba borykająca się z jakimkolwiek uzależnieniem, nie jest w stanie sama z niego wyjść. Dlatego należy się zwrócić o pomoc do specjalisty. Jednak warto zaznaczyć, że zauważenie własnej bezsilności oraz przyznanie się do niej to pierwszy krok rozpoczynający proces zdrowienia.

 

Terapia uzależnień – na czym polega?

Pierwszym procesem jest etap poznawczy. Wtedy uzależniony przygląda się swojemu zachowaniu. Ma też okazję, by zrobić bilans zysków i strat. Następnie rozpoczyna się proces behawioralny. Na tym etapie pacjent uczy się swojego nowego życia, które jest wolne od uzależnienia. Nie jest to łatwy proces, ponieważ rytuały związane z nałogiem wrastają w naszą dobę.

Nagle alkoholik musi się przyzwyczaić, że po powrocie z pracy, nie nalewa już do szklanki whisky i nie wypija jej naraz. Zdrowienie to proces, który wymaga od uzależnionego myślenia oraz zrobienia porządku z całym swoim życiem. Taka osoba musi nauczyć się nowych odruchów, narodzić się po raz drugi. Uzależniony musi jednak pamiętać, że najważniejszą i pierwszą rzeczą jest szczerość wobec siebie, przyznanie się do problemu oraz zmierzenie się z nim.

 

• Alkoholizm – najczęstsze uzależnienie XXI wieku.

Alkoholizm stanowi jeden z najpowszechniejszych problemów współczesnego świata. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia jest to – wszelki sposób picia, który wykracza poza miarę tradycyjnego i zwyczajowego spożycia albo poza ramy obyczajowego, przyjętego w całej społeczności, picia towarzyskiego bez względu na czynniki, które do tego prowadzą. Potocznie mówi się, że jest to utrata kontroli nad spożywaniem alkoholi alkoholowych, które może prowadzić do śmierci. Alkoholizm jest również chorobą pierwotną, oznacza to, że jest podłożem powstawania wielu innych chorób somatycznych i psychicznych.

Początek choroby alkoholowej jest trudny do rozpoznania. Granica pomiędzy piciem towarzyskim a piciem chorobowym jest bardzo płynna. Wpływa na to wiele czynników, jak również to, że każdy z nas reaguje na alkohol inaczej.

Różnice w oddziaływaniu alkoholu zależą od ilości spożywanego alkoholu, płci, masy ciała, wieku, przyjmowaniu leków, ogólnego stanu zdrowia, czynników genetycznych, sytuacji, w jakiej spożywamy alkohol.

Czynniki predysponujące do powstania choroby alkoholowej to między innymi:

• czynniki genetyczne,
• wczesna inicjacja alkoholowa,
• alkoholizm w domu – kiedy jedno lub oboje rodziców nadmiernie spożywało alkohol,
• strefa geograficzna oraz czynnik religijny,
• im człowiek jest młodszy tym szybciej rozwija się choroba alkoholowa, rozwój choroby uzależniony jest od wieku.

Wyróżnia się następujące fazy uzależnienia od alkoholu:

1. Faza wstępna- przed alkoholowa:

• picie w celu utrzymania równowagi,
• dochodzi do uzależnienia psychicznego,
• wzrost tolerancji na alkohol,
• z reguły nie upija się, ma zachowaną kontrolę nad piciem,

II.faza ostrzegawcza – zwiastunowa:

• pojawiają się przerwy w życiorysie,
• wzrost koncentracji na alkoholu,
• picie alkoholu w samotności,
• unikanie rozmów na temat picia alkoholu,
• organizowanie okazji do picia alkoholu,
• poczucie winy z powodu nadużywania alkoholu,
• przeżywanie objawów „ciężkiego kaca”,
• zaburzenia pamięci,

III.Faza krytyczna- ostra:

• objawy głodu alkoholowego,
• utrata kontroli nad ilością spożywanego alkoholu,
• usprawiedliwianie się,
• obwinianie otoczenia i reagowanie agresją na otoczenie,
• zaniedbywanie rodziny, pracy,
• gromadzenie alkoholu,
• stałe uzupełnianie poziomu alkoholu w organizmie,
• koncentracja życia wokół picia alkoholu,
• osłabienie popędu seksualnego,
• zaniedbywanie rodziny,

 

IV.Faza przewlekła- chroniczna:

• okresy wielodniowego picia tzw. „ciągi picia”,
• brak zasad moralnych,
• spadek tolerancji na alkohol,
• obecność wszystkich objawów uzależnienia,
• napady drgawkowe,
• psychozy, zaburzenia pamięci,
• alkoholik spychany jest na margines społeczny.

 

Uzależnienie od alkoholu – konsekwencje zdrowotne

Nadmierne spożywanie alkoholu powoduje wiele konsekwencji zdrowotnych, społecznych, rodzinnych oraz zawodowych. Skutki zdrowotne to między innymi zaburzenia:

układu krążenia – nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, niewydolność serca, zawał mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, choroba wieńcowa, powstają liczne uszkodzenia mięśnia sercowego, dochodzi do powiększenie serca i obrastanie tkanką tłuszczową,

układu pokarmowego – podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej, powstawanie nadżerek, żylaki przewodu pokarmowego, owrzodzenia żołądka, nudności, mdłości, zgaga, biegunki, stymuluje wytwarzanie się enzymów trawiennych, niszczy błonę śluzową wyścielającą żołądek, choroba refluksowa przełyku,

trzustka – przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki,

wątroba – stłuszczenie, zapalenie, zwłóknienie wątroby, niewydolność wątroby, marskość wątroby, rak wątroby

jelita – niszczy ochronną warstwę przewodu pokarmowego, wrzody, nowotwory,

układu oddechowego – przewlekłe zapalenia błony śluzowej tchawicy i oskrzeli, które w następstwie prowadza do wyniszczenia rzęsek i gruczołów śluzowych. Konsekwencją tego jest zwiększona podatność na infekcje górnych dróg oddechowych,

układu moczowego – wzrost poziomu kwasu moczowego we krwi, ostra niewydolność nerek,

układu hormonalnego – nieprawidłowe wydzielanie hormonów: testosteronu i luteotropiny, zmniejszenie ruchliwości plemników, zaburzenia potencji, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, nieprawidłowe wydzielanie hormonów tarczycy,

nowotwory – nowotwór wątroby, gardła, krtani, przełyku, u kobiet rak piersi i sutka,

skóra – zmiany skórne, szybsze starzenie się, żółtawy kolor skóry.