- rocznica pierwszej masowej deportacji Polaków na Sybir
Przychodzili w nocy lub nad ranem. Brutalnie stukali kolbami karabinów w drzwi. Ich krzyk mroził krew. Taki obraz na zawsze pozostał w pamięci wszystkich, którzy doświadczyli straszliwego losu sowieckich deportacji na Syberię. Pierwsza z nich miała miejsce 10 lutego 1940 roku.
Zbrodnicza decyzja o przeprowadzeniu masowych wywózek ludności polskiej z terenów II Rzeczpospolitej zagarniętych przez Sowietów została podjęta przez Biuro Polityczne partii bolszewickiej w grudniu 1939 roku. Akcję podzielono na cztery etapy.
Wywożono całe rodziny.
Jako pierwsi deportacją zostali objęci osadnicy wojenni, którzy otrzymali ziemię na Kresach za swój chwalebny udział w wojnie 1920 roku, a także ziemianie, leśnicy i przedstawiciele administracji państwowej. Wywożono całe rodziny, od niemowląt po starców, także ludzi chorych. Szczególnie wymownym przykładem był los leżącej w naszym województwie wsi Zacisze k/Zabłudowa, z której w nocy z 9 na 10 lutego deportowano wszystkich jej 82 mieszkańców.
Warunki pierwszej z tych wielkich wywózek Polaków na Syberię były szczególnie tragiczne. Panował ogromny mróz, dochodzący do minus 40 stopni. Wysiedlani, zerwani ze snu w środku nocy, mieli niewiele czasu na spakowanie swojego dobytku i popędzani brutalnymi okrzykami funkcjonariuszy NKWD byli przewożeni do czekających już na nich bydlęcych wagonów.
Piekło na ziemi.
W wagonach było zimno, a głód i choroby powodowały liczne zgony w czasie trwającego kilka tygodni transportu. Trupami nikt z sowieckich konwojentów nie przejmował się – ciała często wyrzucano w śnieg obok torów, na pastwę dzikich zwierząt. Było to istne piekło na ziemi.
Deportacji na Syberię nic nie usprawiedliwia. To nie była żadna forma walki z politycznym wrogiem, jak się tłumaczyli sowieccy oprawcy. To była perfidna, zaplanowana zbrodnia na polskim narodzie.
Jak szacują historycy, w lutym 1940 roku Sowieci wywieźli na Syberię około 200 tysięcy Polaków. Łącznie, we wszystkich czterech falach masowych deportacji (następne odbyły się w kwietniu 1940, czerwcu 1940 roku i maju-czerwcu 1941 roku) wywieziono w głąb Związku Sowieckiego około 1,2 mln Polaków. Tragedia każdego z nich zasługuje na naszą pamięć.
17 września 1939 r., łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji, Armia Czerwona bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny, wkroczyła na teren Rzeczypospolitej Polskiej, realizując ustalenia zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow, który przed wybuchem II wojny światowej zawarły Niemcy i Rosja.. Konsekwencją sojuszu dwóch totalitaryzmów był rozbiór osamotnionej Polski.
Po dokonaniu przez ZSRR napaści na Polskę aresztowano ponad 200 tys. Polaków – oficerów, policjantów, ziemian i prawników. Obywateli II Rzeczpospolitej zmuszono do przyjęcia obywatelstwa radzieckiego. Masowe wywózki na Syberię objęły około 1 mln 350 tys. Polaków; około 22,5 tys. oficerów i policjantów zostało uśmierconych w Katyniu, Charkowie i Twerze.
Sejm RP ustanowił 17 września Dniem Sybiraka. Izba ustanawiając go oddała hołd wszystkim zesłańcom: tym, którzy zginęli, tym, którzy wrócili do Polski, tym, którzy wyemigrowali do innych części świata, jak i tym, którzy pozostali w miejscy zesłania i tam kultywowali polskość.